Địa long có vị mặn, tính hàn, có tác dụng làm thuốc thanh nhiệt, lợi thủy, trấn kinh, giải độc. Dùng chủ trị: trị thương hàn phục nhiệt (nhiệt ẩn ấp trong cơ thể) điên cuồng, to bụng, hoàng đản, sốt rét (cấp, mạn), kinh phong, chữa cao huyết áp, nhồi máu cơ tim, bệnh mạch vành…
Trong cuốn “Bản thảo cương mục” nổi tiếng của y học cổ truyền Trung Hoa có ghi: “Giun là nguyên liệu sản xuất 40 bài thuốc, chữa được rất nhiều loại bệnh”. Y học cổ truyền của nhiều nước, trong đó có Việt Nam dùng giun đất để chữa các bệnh về huyết áp, tim mạch, thần kinh, hen suyễn, sốt rét,…
Nghiên cứu hiện đại cho thấy trong giun đất chứa chất Lumbriferin giúp thanh nhiệt, hạ sốt. Các thành phần đạm có trong giun đất có tác dụng kháng histamin, làm giãn khí quản. Điều này lí giải việc y học cổ truyền thường dùng Địa long để trị hen suyễn, viêm phế quản, khó thở. Giun đất cũng chứa hàm lượng rất cao Axit Linoleic, cùng khoáng chất vi lượng chống oxy hóa Selen giúp tăng cường miễn dịch, nâng cao sức đề kháng trong cơ thể.
Trong các tác dụng của Giun đất thì tác dụng với bệnh tăng huyết áp được chú ý và quan tâm nhiều nhất. Giun đất vừa giúp hạ huyết áp vừa giúp dự phòng tai biến mạch máu não – biến chứng nguy hiểm đến tính mạng và có thể để lại di chứng tàn phế suốt đời.
Trên động vật thí nghiệm Địa long có xu hướng tăng lượng nước tiểu, tăng đào thải các chất qua nước tiểu, làm giãn cơ trơn ở thành mạch máu. Trên bệnh nhân tăng huyết áp thể nhẹ và vừa, Địa long có tác dụng làm giảm huyết áp tốt ở 74,2% và không có tác dụng phụ.
Tai biến mạch máu não có thể do vỡ mạch (huyết áp tăng cao, áp lực lên mạch máu não quá lớn dẫn tới vỡ mạch máu não) hoặc do tắc mạch (tăng huyết áp thúc đẩy sự xuất hiện mảng xơ vữa và cục máu đông làm bít tắc mạch máu nuôi dưỡng một phần não). Để dự phòng tai biến mạch máu não cần kiểm soát huyết áp ở ngưỡng an toàn và hạn chế các yếu tố nguy cơ hình thành cục máu đông.
Theo kết quả nghiên cứu của y học hiện đại, các nhà khoa học Nhật Bản và Trung Quốc đã chứng minh Địa long có chứa enzyme Fibrinolytic có khả năng thủy phân mạnh mẽ, làm đứt các sợi fibrin – tác nhân chính hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Đây chính là cơ chế dùng Địa long giúp dự phòng tai biến mạch máu não.
Địa long còn chữa những trường hợp nhiệt phát cuồng, kinh phong co giật, bán thân bất toại, miệng mắt méo lệch.
Nghiên cứu của GS. TS Nguyễn Thị Ngọc Dao đã chọn lọc loài Giun quế vì chứa hàm lượng enzym Fibrinolytic cao nhất.
Một số bài thuốc Đông y từ Địa long
– Nếu co giật và co thắt lưng do sốt cao thì dùng địa long với câu đằng, bạch cương tàm và toàn yết.
– Hội chứng ứ bế thấp nhiệt (biểu hiện như các khớp đau, đỏ và sưng kèm suy yếu vận động) thì dùng địa long với tang chi, nhẫn đông đằng và xích thược.
– Nếu bị hội chứng ứ phong – hàn – thấp (biểu hiện như các khớp đau và lạnh kèm suy yếu vận động), thì dùng địa long với thảo ô và thiên nam tinh trong bài “Tiểu hoạt lạc đơn”.
– Bị bán thân bất toại do tắc kinh lạc, do thiếu khí và ứ máu thì dùng địa long với đương quy, xuyên khung và hoàng kỳ trong bài “Bổ dương hoàn ngũ thang”.
– Tích nhiệt ở bàng quang (biểu hiện như đi tiểu ít), thì dùng địa long với xa tiền tử và mộc thông.
– Hen thì dùng địa long với ma hoàng và hạnh nhân.
– Trị trúng phong, tai biến mạch máu não, bán thân bất toại, miệng, mắt méo xệch, nói ngọng: Chứng trúng phong là chứng thường gặp ở những người có cơ địa tăng huyết áp, ở những người cao tuổi… để lại di chứng rất phức tạp, rất phiền hà trong cuộc sống. Đông y đã sử dụng một cổ phương, với tên: Bổ dương hoàn ngũ thang để trị có hiệu quả. Bài thuốc gồm địa long, xuyên khung, đào nhân, hồng hoa, mỗi vị 4g; xích thược 6g, đương quy 8g, hoàng kỳ 15g. Ngày một thang, sắc uống chia 3 lần. Khi mới bị, có thể thêm 4g phòng phong, và chỉ trong 3 ngày đầu.
Tác dụng của Địa long mở ra triển vọng lớn phát triển các bài thuốc cho người tăng huyết áp phòng ngừa tai biến mạch máu não vì hiện nay có rất ít chế phẩm vừa hạ huyết áp vừa dự phòng được tai biến. Địa long phối hợp cùng các vị thuốc hạ áp khác như Hoàng bá, Hoàng cầm, đan sâm, hòe hoa… để mang lại kết quả điều trị tối ưu nhất cho người bệnh.Để sử dụng địa long an toàn, có hiệu quả, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Theo Kim Chi
